Afgelopen week voerde Rusland de zwaarste raketaanval ooit uit op Oekraïne. Na bijna twee jaar oorlog lijken de wapenarsenalen van het Kremlin onuitputtelijk. Of toch niet, raketten uit Noord-Korea en drones uit Iran doen tegenwoordig het moordend werk voor Poetin.
Wereldoorlog
De oorlogspoel in de buitenbaan van Europa vermoddert verder nu meer internationale spelers betrokken geraken. In het Midden-Oosten vecht de Islamitische Republiek van Iran intussen via haar proxies Hamas, Islamic Jihad, Hezbollah in Libanon en in Irak en de Houthi’s in Yemen een heilige oorlog uit met Israël en het Westen terwijl het steeds dichter naar een kernwapen sluipt. En China voert de druk op Taiwan verder op. Rusland, Wit-Rusland, China, Noord-Korea, Iran, Libanon, Hamas… kruipen steeds dichter tegen elkaar aan. Het lijkt wel één front te worden. Wordt dit alsnog een wereldoorlog?
Henry Kissinger
‘Het grootste gevaar voor deze tijd is het gebrek aan een wereldorde.’ zo analyseert het geopolitieke meesterbrein Henry Kissinger de mondiale toestand in zijn Magnum Opus ‘Wereldorde’ in 2015. De gewezen Amerikaanse buitenlandminister maakt zich zorgen over het vacuüm dat ontstaat wanneer de VS zich internationaal terugtrekt om zich nationaal te focussen. Hij respecteert als democraat deze keuze, maar betwist ze. ‘De geschiedenis kent geen genade voor landen die hun overtuiging of hun besef van identiteit opzij zetten voor de weg van de minste weerstand.’ klinkt het streng.
‘Antisemistische VN’
9 jaar na de publicatie van zijn meesterwerk is de geopolitieke situatie er niet op verbeterd. Het orgaan dat de internationale orde bij uitstek dient te bewaken, de Verenigde Naties, kijkt tandeloos toe hoe Moskou, Kiev, Teheran en Tel Aviv elkaar naar het leven staan. Maar ook in de VN-thuishaven, de VS, zelf zijn er bedenkingen. Zo antwoordde een vooraanstaand Republikeins congreslid op ons laatste Transatlantic Forum begin december in Washington DC op de vraag of Trump – indien herverkozen – uit de NAVO zou stappen: ‘Volgens mij niet, hij zal eerst afrekenen met de antisemitische VN…’
Brullen van onmacht 2.0
Feit is dat de VN een hobbelig parcours gereden heeft, zowel over Libië als over Oekraïne en Gaza. Onder andere hierdoor hebben de Verenigde Naties kracht noch macht om ook maar iets af te dwingen van hun panoplie aan resoluties. VN baas – de middelmatige Portugese socialist – Antonio Guttierez roept luid, maar geen grootmacht die luistert. Brullen van onmacht 2.0. En dat vormt een gigantisch probleem.
Vrede van Westfalen
Na de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) in het Heilige Roomse Rijk werden twee vredesverdragen afgesloten. Deze twee overlappende vredesverdragen tussen de bellingerente partijen (de Heilige Roomse keizer, Frankrijk, Spanje en Zweden) noemen ze de Vrede van Westfalen.
De Westfaalse orde
In de internationale politiek is de ‘Westfaalse orde’ een begrip. Het staat voor een wereldorde die berust op soevereine staten waartussen gelijkheid in rechte heerste. Principes van non-interventie en territoriale integriteit bewaren het machtsevenwicht. Diplomatie is het kernwoord.
The Dark Force
Henry Kissinger is een sterke believer van deze Westfaalse orde. Hij ziet ze met lede ogen afbrokkelen door toenemende tegenstand vanwege landen die de Westfaalse orde zien als een Westerse uitvinding: de oligarchendictatuur van Rusland met hulpje Wit-Rusland, het communistische China met hulpje Noord-Korea en het islamistische Iran met proxy-hulpjes alom.
Amerika quo vadis?
De enige garantie op het overeind blijven van een Westfaalse wereldorde is volgens Kissinger een Amerika dat pal staat. ‘Een daadkracht optreden van Amerika is zowel in filosofisch als geopolitiek opzicht absoluut vereist voor de uitdagingen van deze tijd.’ schrijft Kissinger. ‘Amerika moet zich – als de belangrijkste moderne expressie van het menselijk streven naar vrijheid en als onmisbare geopolitieke macht in het beschermen van menselijke waarden – steeds duidelijk voor ogen houden welke kant het op wil.’
Hernieuwde wereldorde
Kissinger beseft natuurlijk dat een wereldorde niet kan worden bewerkstelligd door één land. Hij bepleit de modernisering van het Westfaalse systeem. De Vrede van Westfalen kwam er door toedoen van een tweehonderd – onbekende – diplomaten, gezanten en gezagshebbers die op twee verschillende plaatsen (Münster en Osnabrück) gedurende maanden met elkaar onderhandelden. Ze overstegen verschillen, ontdeden zich van obstakels en bereikten een compromis.
Kissinger stierf vorig jaar op een gezegende leeftijd, hopelijk stierf met hem niet de kans op een hernieuwde wereldorde.
Een vrijheidsminnende en vredevolle, welteverstaan.
Theo tuurt naar Vlaanderen en de wereld 